Define olabilecek en önemli yerlerden bir tanesi ’de Kiliselerdir, Kilise denildiği zaman ilk aklımıza gelen tabi ’ki Papaz mezarı ve Kilise eşyalarıdır. Bunların dışında kilisenin bir çok yerinde hediye diye tabir ettiğimiz defineler vardır. bu definelerin olma ihtimali en yüksek yerleri aşağıda sıraladık.
1) -Giriş kapısının dış taraftan girerken solundaki bir taşta işaret vardır onu ıslatılarak bakmalısınız bir işaret bulunca ufak bir hediye buldunuz demektir.
2) -Kapısı 3 kollu ise orta kapının üstünü,yanlarını, ve altını ,orta kapıdan girerken yerde işaret varmı var ise onu incele son basamagın altınına yoklamayı unutmayın bakarsınız bi hedıyede orda vardır
3) -Mihrapların içi sıvalı ise o sıva altına ve taşların ardına iyi bakılmalı dikkatli biçimde çok önemlidir bu bölüm çiviyi ellemeyin derim tılsıma inananlar dikkat etmeli.
4) -iki mihrap var ise kesin içinde Çeşitli işaretler vardır. Oyma yuvarlak hac .x. veya kare gibi, birinde çivi murç, gibi demir olur dikkatli bakılmalı çek bak bakam arkasında ne var …
5) -Mihrabın iç kısmını yeri iyice temizleyin. dört köşe bir taş çıkacak, üzerinde veya yanlarında demir çakılıdır.bu kayayı oradan alındığı zaman arkasında alt kata giriş olduğu görünür, dikkat etmelisiniz zira her baba yiğidin harcı değil girmek yürek ister oda umarım sizde vardır
6) -İçeride mihraplara sırtını ver 3 metre ileri git yerde kapak vardır, her iki mihrap taşlarının üzerinde işaretler vardır. sol taraftaki taş kaldırılınca yerde boşluk çıkar oraya gir. diğerinde ise papazın mezarı vardır tam taş altında …ama genelde sus eşyaları vardır böle bir adettir buda papazın cesedi’de taşa yapıştırılmıştır.
7) -Mihrapları karşına al, sol duvarda yukarıda sıvalı yerin altında, yüksekte, mermer bir taşta buranın haritası yapılmıştır dikkatli bakmalısın…ve o taşın bir tarafında elmas olur dikkatli bakılmalı…hafif küçük bir oyuk’tur bu o yüzden dikkatli bakılmalı…değer iş.
8) -Kilise içerisine güneydoğudan içeri ışık vurur. ışık nereye vurur iyi bakmanız gereklidir, sabah 9 da bak kıble tarafından güneş vurur. tam vurduğu yeri incele. bazı yerlerde bu doğuda olabilir önemli olan güneşin sabah vurduğu yerdir iyi incelemelisiniz, orada sizi kurtaracak kadar mal var.
9) -Kilisenin küçük olanı makbul olur, toplam 9 metre’ye gelmeli mal olması için. lakın büyük kiliseler içinde uygulanabilir bunlar. genelde bir birine uyar bu sistemler eskide olsa fark etmiyor.
10) -Kilisenin doğuya bakan duvarının tam ortasının dibini yokla.orada kapalı bir işaret olmalı.duvarın dibi veya 1-2 adım açığı mutlaka vardır..olduğu yere bakılmalı…dikkatli incelenmeli kırmadan dökmeden keşif bilgi için….
11) -doğu tarafındaki pencereyi incele. Orta pencereye sırtını dön, ellerini ileri uzat ve yarım aç, Sol elin dereye ve K.doğuyu, yüzün doğuyu, sağ kolun G.doğuyu gösterir. baktığın yerleri incele neler var, gördüğün yerleri incele es geçme.
12) -Kilise kapısından dışarı baktığında 3 tepe göreceksin, bu 3 ağaçta olabilir, ortadaki ağaca git tam dibinde taş olur yoksada 70 cm en fazla in orada hediye olur, kuzeyinde sabit irice kaya varsa tam tepesini incele.
13) -Mihraplara dışarıdan bakınca 4 tane dörtgen taş olmalı, bunlar haç şeklinde duruyor olmalı, alıcı göz ile bakmalısınız ilk yer bunların dibi. Yönünüzü mihraplara doğru çevirin devam edin sağa doğru her 1.80 cm bir emanet vardır, 80 cm en fazla 1 metre derinde. İlk önce tunçtan ikona, sonra çiniden porselen Meryem ana, ondan sonra saat, saatin üstünde Osmanlı-İngiliz ve Bizanslılara ait 3 para tepsi, heykel öyle devam eder. taş öbeğine kadar devam eder. sabır ile devam edilmeli hedefe ulaşılabilsin diye arkeolog olmak gerek.
14) -Kilise yakınlarında çeşme olmalı, çeşmeye bak bakalım su nereye düşüyor, düştüğü yeri incele, kemeri ve çeşmenin arkasına geç bak orada farklı büyüklük veya renkli taş olur onu incele. bazen 40 bazen 70 adım arkasında olur bazende 40 adım önünde olur iyi araştırmak gereklidir.
15) -Bu kiliselerin batısına bakmalısın 300 adımda ören yeri yığma harman yeri yıkık ev gibi benzer yapılar olur, iyi bakmalısın çünkü orada mal var. güzeldir.
16) – İçeri girince sağ tarafta direk olur, o direğin en altına bakılır siyah sanki kurşunla tutturulmuş gibi yer olur o taşın içinde ise İncil ve heykel olur. dikkatlice alın çok değerlidir.
17) – kiliseye bakınca sol üst tarafa iyi bakmalısınız tepelerde Tümülüs olur 3 adet sana yakın olanında sağlam hediye vardır.
18) – Kiliseye bakınca tabı kapısına doğru sağ kapı hizasına gelin 21 adımda sağlam kayalık vardır orya gidilir tam tepeye bakılır ise sıvalı yer vardır incelenmeli orası.çok basit.
19) – Kilisenin kapısına geçilir sol 90 derece açı ile bakılır dere geçer 700 adım ileri gidilir ise sağda açık yada kapalı oda mezar olur 1 adettir orada özel adamlar vardır..acık ise 2. oda aranır kapalı ise Allah kolaylık versin içeri girince odanın altına değil tavanında ikinci kat araştırılmalı.
20) – Her kilisenin yanında mezarlık vardır bu mezarlığın şekli üçgen ise sivri olanın ucuna gidilir 40 cm de bir teneke gömülüdür böle olduğu görüldü…
21) – Kilisenin solunda 3 kuyu olur bir birine mesafesi 21 adımdır bu kuyulara iki tepe yakındır en yakından tepelerin uzunluğu 21 adımdır, bir birine bağlantılı tünel vardır dikkat edilmeli zira tuzaklı olur…
Yukarıda yazılanlar bilgi amaçlıdır, Kiliseler site alanıdır, site alanlarına kazı izni verilmemektedir. defineci arkadaşların tarihe ve kültüre duyarlı olmaları rica olunur.
Kilise ve çevresinde aramanız gereken diğer yerler ise aşağıdaki resimde gösterildi. Alt resim bizans kilise planlarıdır.
Kilise Mahzenleri Nasıl Bulunur
Kilise mahzenlerini bulmak için önce kilisenin hangi mimari yapıya sahip olduğunu bilmeliyiz. Haç planlı kilise bulursanız mahzeni kilisenin içinde zemin katında arayın bu çok zaman kilise girişindeki kapıda kare oyma vardır, bu oymaya bağlı kanal vardır, kanal ne tarafa devam ediyorsa mahzen o taraftadır. çoğunlukla sol tarafı gösterir çünkü sağda mihrap vardır. Haçvari planlı kiliselerde buna benzerlik gösterir,
Kiborion tip ve dehliz tiplerde durum biraz farklıdır. özellikle dehliz tip kiliselerin 3 tarafında dehlizle çevirili olabilir. hatta çoğu böyledir.
Bazı kiliselerde ise papaz mahzeni güney tarafta olur, kilise çevresinde üzüm bağı varsa bu kilisede birde şarap mahzeni olabilir. çoğu roma kiliselerinde şarap mahzeni bulmak mümkündür. Hatta bazı kiliselerde papazlar her gün şarap içip gündür bile sarhoş gezerlerdi. Papazların şarap içme sebebi H.z. İsa’nın ölmeden önce şarap ve ekmekle beraber son yemeğini verir, bu yemekte H.z. İsanın şu sözleri vardır, ”ben yaşamın ekmeğiyim onu parçalayın yiyin” ve ayrıca ”ben gerçek şarabım bu benim kanımdır” der şarabı havarilerine ikram eder. Yani papaz şarap içtimi H.z. İsa’nın kanını içtiğine inanır onunla özleşmiş olur. onların dini öyle bizde şarap haram, bu inanış gerçekten İncilde varmı yoksa hurafemi araştırmak lazım.
Kilisesinin güney yanına iyi bakın. bitişik tek apsisli yer arayın. kiliselerin güney ve kuzeyine eklenen şapellere bakın, Bu tip yapılar daha çok vaftizhane, mezar odası, kilisenin kutsal eşyalarının saklanması için kullanılan küçük odalardır.. bazı vaftizhane işleviyle kullanılan şapellerin, biri kiliseden diğeri dışarıdan iki girişi vardır. bazılarında tek giriş vardır.
Kilise mahzeni bulduğunuzda içerideki odaların hangi amaca hizmet ettiğinide bilmeniz lazım. çoğunlukla kilise mahzenleri 4 odalı olur, bazen 2 odalı olanda olur. Bunların bir kısmı ortada hol sağa ve sola 2 şer oda şeklinde olur çoğu birbirine bağlı odalar olur. bir odaya girersin karşı kapıdan diğer odaya geçersin.
Kilise mahzen odalarında genelde papaz mezarı olur, baş papazın mezarı buradadır, bazen yardımcısınında mezarı olur. bazı odalar kilise eşyalarının koyulduğu odalardır işte definecileri ilgilendiren oda budur. bu odadaki en değerli eşya kilise çanıdır. Çanla beraber bolca altın olma ihtimalide vardır.
Kilise mahzeninde lahit varsa sakın açmaya kalkmayın. o lahitte kutsal yağ vardır, kutsal yağ çok değerlidir, lahitin içi altın doluda olsa yağ altınlardan daha değerlidir. Kutsal yağ sürme inanışı çok eskilere dayanır, kutsal yağ ile vatviz edilen kişi kutsal ruha sahip olur, H.Z. İsa’nın ölümüne ve dirilişine ortak olur ayrıca mesihin kahinliğinden pay alır. toplumda farklı kişiler olarak saygı gösterilir. bu yüzden lahit bulursanız sakın açmayın.
Kilisede Yapılan İbadetler
Kurban verme, Ökaristi, vaftiz gibi ayinlerdir. Ayin yapılırken sembolik anlam taşıyan hareketler, nesneler ve
işaretlerin tümü liturjiyi oluşturmaktadır. Kilise, vaftizhane, skeuphlakion gibi yapılar; ikona, altar, vaftiz
teknesi gibi kilise eşyaları; ekmek, şarap, su, yağ, mum, tütsü gibi nesneler; yağlama, kutsama, haç çıkarmak, yıkama, elle takdis etme, dokunma, öpme, giyinme- soyunma, yeme, tören alayı ile yürüme, yalvarış, diz çökme gibi eylemler gerçekleştirilir.
İncillerde İsa ayrıca ben gerçek şarabım der ve son yemek sırasında bu benim kanım diyerek bir kap şarabı havarilerine verir. İsa, ölümünden önce şarap ve ekmekten oluşan sembolik bir son yemek kutlar. İsa, İncillerde ben yaşamın ekmeğiyim der ve son yemek sırasında ekmeği parçalar ve alın bunu bu benim bedenim diyerek onu havarilerine verir. Aynı şekilde gizem tanrı-insanı da sembolik olarak, ekmek ve ekmeği oluşturan buğday ile ilişkilendiriliyordu.
Üzüm Salkımı
Zira, manastırların etrafı üzüm bağlarıyla müteşekkildir ve her manastırın çok sayıda mahzeni bulunmaktadır. Bu mahzenlerden bazıları bilhassa şarap deposu olarak kullanılmaktadır. Şarap mahzenlerine sahip manastırın papazları, hemen her gece içmekte, hatta gündüz bile sarhoş gezmektedirler.
Kiliseleri Tanıyalım
Günümüzde “kilise” kelimesini kullandığımızda mozaik, ikona, sanat tasfirleri barındıran, çanlı, haçlı binalar gelir aklımıza. Gerçek olan Hıristiyanların ibadet etmek için toplanmalarını sağlayan mabetlere KİLİSE denir. Kiliselerin küçük ölçekli inşa edilenlerine ŞAPEL adı verilir. Bazı kiliselere “BAZİLİKA” ismi verilir. Kilise ile Bazilika arasındaki fark, binanın mimari şeklinden kaynaklanır.
Hıristiyanlığın ilk devirlerinde Hıristiyanlar, putperest mabetlerinde ibadet etmek istemediklerinden, Romalılarca toplantı ve mahkeme salonu olarak kullanılan ve bazilika denilen binaları kiliseye çevirmişler, ve bu şekilde mabetler inşa ederek orada ibadet etmeye başlamışlardır. Bu sebeple bu
şekildeki kiliselere bazilika adı verilmektedir.
Kiliseler ancak 4. ve 5. yüzyıllara doğru inşa edilmeye başlanmıştır. Kiliseler bu dönemden önce tamamen bazilika şeklinde inşa edilmekte idi. Bazilikaların çatıları ahşaptı. Kiliselerin üstleri ise, inşa edilmeye başlandıkları andan itibaren kagirden yapıldı.
Bizanslılar kiliselerinin üstünü kubbe ile örttüler. Roman kiliselerinde ise kagir tonozlarla örtüldü. Kiliselere, halkı ibadete davet etmek için bir de kule ilave edildi ve buna bir çan takıldı ki kilise mimarisinde bu kulelere “çan kulesi” adı verilir.
Kilise mimarisinde kiliseyi meydana getiren ögelerin başlıcaları şunlardır:
Katedral: Piskoposun resmi tahtı Kathedra’nın bulunduğu piskoposluk kilisesine denir. Mimari açıdan katedrallerin kiliseden tek farkı büyük boyutlu olmalarıdır.
Altar: Çoğu taştan yapılan ve takdis ayini için kullanılan masa veya yüksekçe döşemeye denir.
Günah Çıkarma Hücresi: Katolik kiliselerinde, içinde papazın oturarak, penceresinden günahkar kişinin günahlarını dinlediği odaya denir. Günah çıkarma hücresi, 16. yüzyıldan bu yana 3 gözlü bir ahşap kulübe biçimini korumaktadır. Papaz, ortadaki bölümde oturur; günah çıkartacak olanlar, papazınkinden kafesle ayrılmış olan iki yandaki gözlerde yer alırlar.
Narteks: Bazilika şeklindeki Hıristiyan kiliselerinin giriş tarafında bulunan revaklı kısma denir. Bunların bazen çift olanları da vardır ki, dışarıdakilere “dış narteks”; iç taraftakilere de “iç narteks” adı verilir. Narteksler genelde kiliseye girmek için dinen lazım gelen vasıflara haiz olmayanlara mahsustur.
Sivrik: Bazı büyük kiliselerde veya kulelerde yapılan oldukça yüksek ve sivri külahlara denir. Sivrikler genelde ahşaptan yapılırlar ve üzerleri kurşun kaplanır.
Transept (Transeption): Bir kilisenin boydan boya olan uzun sahnını baş tarafına yakın bir yerinden kesen ve iki tarafta birer kol şeklinde iki sahın meydana getiren ve kilisenin içine haç şeklini veren kısımdır.
Bu enine sahınla boyuna sahnın birleştiği yerde oluşan zemini dört köşeli mahale “Transept Dördülü”; kollarına da “Transept Çeliplemesi” denir. Bu kısım çoğu zaman kilisenin yan duvarlarından dışarı taşkın olur ve kapıları da bulunabilir. Bazı transeptlerin cepheleri yuvarlak olur. İki transeptli yapılmış kiliseler de vardır.
Confessio: Kilisede sunağın hemen yanında yada altında yer alan, rölik saklama işlevini gören niş veya yer altı odacığına denir.
Rölik: Hıristiyanlıkta Hz. İsa, aziz ve azizelerle ilişkili yada onlardan arta kalan kutsal eşya yada parçalara verilen isimdir. Örneğin, Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği haçın parçaları rölik sayılır. Kutsal kişilerin kemikleri gibi, vücut parçaları da rölik’tir.
Andron: Bizans kiliselerinde erkekler için ayrılmış bölüme denir. Gülpencere: Genellikle kilisede orta nefin batı ucunda ve transeptin iki ucunda yer alan yuvarlak bir pencere şeklidir.
İkonostatis: Bizans kiliselerinde ana nefi apsit kesiminden ayıran ikonlarla bezeli bölme duvarına denir. Mekanı tümüyle bölmez, yerden ancak 2-3 metre yükselir. İkon (İkona): Rus ve Yunan Ortodoks kiliselerinde, renkli İsa, Meryem ve Aziz tasvirlerine verilen addır.
Koro Yeri: Kilisede apsit ile transeptin ana nefle kesiştiği alan arasında kalan, ortodoks kiliselerinde bulunmayan, koro üyeleri için ayrılmış kısımdır.
Manastır: Hristiyan din adamlarının kent yaşamından uzakta yaşayıp tapınmaları için kırlık veya dağlık yerlerde kurulmuş bir dinsel yapı türüdür.